Patron szkoły – dr Władysław Gębik

Wybierając szkole patrona, poszukujemy postaci nietuzinkowych, osobowości niezwykłych, wzorów godnych naśladowania. Dzisiaj trudno ustalić, kto przyczynił się do wyboru tego właśnie człowieka na patrona „Szóstki”, choć nie ma cienia wątpliwości, z jakiego powodu wybór ten został zaakceptowany. Władysław Gębik z Kwidzynem związany był krótko, ale bardzo mocnymi więzami. Kiedy w 1934r. przystąpił do tworzenia polskiego szkolnictwa średniego w Prusach Wschodnich, z całą pewnością o naszym mieście nie wiedział zbyt wiele, ale był energicznym trzydziestoczteroletnim mężczyzną ze znaczącym bagażem doświadczeń.
Gębik wyruszył w świat z podhalańskiego Szczyrzyca, gdzie urodził się 14 czerwca 1900 roku w skromnej, patriotycznej rodzinie chłopskiej.
Tak nasz patron wspomina rodzinne Szczyrzyce – dom i otoczenie:
„Gród Szczyrzyc był stolicą największego powiatu Kasztelanii Krakowskiej, czyli nie jestem z pierwszej lepszej miejscowości. Przed wiekami – jak stwierdził pewien historyk – pierwsi Piastowie uprzywilejowali dwa grody: Wawel i Szczyrzyc. Trzecia żona Bolesława Chrobrego pochodziła ze Szczyrzyc. Chrobry spędzał tu miodowe miesiące. Władysław IV przyznał Szczyrzycowi prawa miejskie.
Czas rozbiorów zniszczył polityczno – administracyjne znaczenie Szczyrzyca. Pozostał on jednak w dalszym ciągu społecznym i kulturalnym centrum okolicy. Ocalał w tej miejscowości Klasztor Cystersów, w którym prowadzona była prywatna czteroklasowa bezpłatna szkoła, dzięki której dzieci chłopskie miały dostęp do szkół średnich. Do tej właśnie szkoły uczęszczał piewca Podhala Władysław Orkan i do tej właśnie szkoły uczęszczałem również ja – Władysław Gębik.
A jaki był mój dom? Był on w stylu podhalańskim. Mieścił dwie werandy: jedną od strony północnej, drugą od południowej.
Na poddaszu były dwa pokoiki, właściwie do mojej wyłącznej dyspozycji. Do mojego domu rodzinnego nie przychodzili pisarze ani uczeni. Schodzili się tu chłopi, którzy radzili nad potrzebami swojej wsi.
Ojciec mój gospodarzył tylko na dwóch hektarach, ale pełnił dodatkowo funkcję sekretarza trzech sąsiadujących ze sobą gmin, co dawało mu skromne źródło dodatkowego dochodu na utrzymanie rodziny. Ponieważ wiele spraw związanych z życiem wsi działo się w moim rodzinnym domu, wpłynęło to na rozwinięcie moich zainteresowań społecznych, a potem poczynań organizacyjnych.
We wsi Szczyrzyc istniał Związek Szczyrzycan. Skupiał on absolwentów szkoły szczyrzyckiej. To oni troszczyli się o poziom wiedzy młodych Szczyrzycan, a świetna niegdyś czteroklasowa szkoła cystersów nie była w stanie zaspokoić potrzeb i wymagań regionu.
Związek Szczyrzycan podjął więc niezwykłe, jak na owe czasy, zadanie: wybudowania w czynie społecznym nowoczesnej szkoły i upaństwowienia jej. W ciągu czterech lat wybudowaliśmy piękny, stylowy budynek siedmioklasowej szkoły. Była to pierwsza siedmioklasowa szkoła wiejska. Nosiła i nadal nosi ona imię Władysława Orkana. Obok działalności oświatowej Związek Szczyrzycan przeprowadził również pierwszą w województwie krakowskim komasację gruntów i rozwinął działalność kółka rolniczego. W takiej właśnie miejscowości znajdował się mój dom i mieszkali moi rodzice.”
Młody Gębik ukończył gimnazjum w Myślenicach, a egzamin dojrzałości złożył w Gimnazjum św. Jacka w Krakowie. Jako ochotnik brał udział w wojnie polsko-bolszewickiej w 1920 roku. Cztery lata później ukończył na Uniwersytecie Jagiellońskim studia rolnicze, uzyskując tytuł inżyniera. Pracując, kontynuował studia na Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza w Poznaniu i w 1928 r. uzyskał dyplom nauczyciela biologii i chemii szkół średnich, a w 1932 r. na podstawie pracy z zakresu fermentów biologicznych – stopień doktora filozofii. Przez rok pracował jako nauczyciel języka polskiego w bytomskim gimnazjum. Już wtedy podjął prace związane z opracowaniem programu nauczania w szkołach polskich w Niemczech, w związku z czym został oddelegowany do Prus Wschodnich, gdzie ujawniły się również jego talenty społecznikowskie.
W roku 1937 Władysław Gębik stanął na czele, jako założyciel i pierwszy dyrektor, Polskiego Gimnazjum w Kwidzynie. Gimnazjum, którego oficjalna pełna nazwa brzmiała – Prywatna Szkoła z planem wyższej uczelni i polskim językiem nauczania w Kwidzynie, zostało zamknięte 25 sierpnia 1937 roku przez władze hitlerowskie, a jego nauczyciele i uczniowie wywiezieni do różnych obozów koncentracyjnych. Okres wojny Gębik spędził w kilku takich obozach. Najpierw w Tapiau, Grunhof, Hohenbruch, potem Stutthof, Sachsenhausen i w końcu trafił do Mauthausen-Gusen. Czas od 20 września 1939r. do 5 maja 1945r. poświęcił na opiekę starszymi więźniami, był prezesem Polskiej Rady Obozowej oraz Międzynarodowego Komitetu Więźniów. Nawet w tak trudnych warunkach wykazywał się niezłomnością charakteru i postawą humanisty.
W 1945r. Gębik wrócił na teren Polski i podjął pracę w gimnazjum w Szczyrzycu. Niebawem przyjechał do Olsztyna, by objąć stanowisko naczelnika Wydziału Szkół Średnich Kuratorium Mazurskiego, Okręgu Szkolnego w Olsztynie. Tej pracy poświęcił się na wiele lat, ale jego aktywność zawodowa zdecydowanie przekraczała granice obowiązku.
W Olsztynie dr Gębik założył Oddział Towarzystwa Teatrów i Muzyki Ludowej. W latach 1948 1950 był kierownikiem Inspektoratu Kulturalno-Oświatowego Spółdzielni Wydawniczej „Czytelnik” w Olsztynie, prezesem Zarządu Wojewódzkiego Towarzystwa Wiedzy Powszechnej. W latach 1950-1957 sprawował funkcję kierownia olsztyńskiej delegatury Państwowego Instytutu Sztuki i zajmował się zbieraniem rodzimego folkloru.
Współtworzył „Słowa na Warmii i Mazurach” – regionalnego dodatku do „Słowa Powszechnego” i przez wiele lat nim kierował w zakresie literackim. Był współzałożycielem „Posłańca Warmińskiego”.
Gębik brał udział w tworzeniu Klubu Literackiego (1953), z czasem przekształconego w Klub Literatury Regionalnej przy Zarządzie Głównym Związku Literatów Polskich. Włączył się też w tworzenie Oddziału Związku Literatów Polskich w Olsztynie (1955), a w latach 1961-1971 pełnił w nim funkcję prezesa. Uczestniczył także w działaniach Polskiego Towarzystwa Ludoznawczego, Towarzystwa Rozwoju Ziem Zachodnich, Ośrodka Badań Naukowych im. W. Kętrzyńskiego oraz Związku Szczyrzycan.
Władysław Gębik był pedagogiem, wychowawcą, etnografem, pisarzem, publicystą, literatem pełnym społecznikowskich pasji. Wydawał książki starszym pisarzom i pomagał im w pozyskiwaniu środków do życia. Z jego pomocy korzystali m.in. Michał Lengowski i Jan Dopatka. Dzisiaj moglibyśmy powiedzieć, że Władysław Gębik był propagatorem idei „Małej Ojczyzny”. Wielokrotnie zachęcał pisarzy i historyków do podejmowania tematów regionalnych. Sam nigdy od nich nie stronił. Zawsze żył życiem środowiska, w którym się znajdował, był otwarty na drugiego człowieka i jego potrzeby. Można przypuszczać, że właśnie z tego powodu Kwidzyniacy czuli wdzięczność i przywiązanie do niego, które wyrazili, nadając jego imię szkole – dumie miasta – Tysiąclatce.
Wychowywał młodzież w duchu polskośc, uczył miłości do ojczyzny, kształtował postawy dzielnych bezkompromisowych Polaków, dla których jedyną ojczyzną była tylko Polska, oświecając i pogłębiając w nich przekonanie o wielkości naszego narodu. Był człowiekiem skromnym, ale jakże dumnie mówił o ojczyźnie. Działał społecznie w różnych organizacjach, gdzie nie miał sobie równych. Pracował bez wytchnienia, mądrze i stanowczo, a zarazem bardzo ofiarnie. Był też swego rodzaju myślicielem czy filozofem. Jego myśli sięgały dalej, można powiedzieć, że myślał inaczej niż inni:
„Jestem przekonany, że inaczej potoczyłyby się losy świata, gdyby nie postawa Polski w 1939r. Chodzi o to, aby ta postawa była zawsze dojrzała, mądra przed szkodą. Tej mądrości przed szkodą chcieliśmy nauczyć naszych wychowanków”.
Władysław Gębik to godny wzór do naśladowania. Jego praca była bezcenna, a propagowane idee pozostaną w pamięci wielu pokoleń – zawsze żyły i żyć będą.
Kalendarium z życia doktora Władysława Gębika (pseudonimy: Andrzej Borowik, August Krzywogęba)
14 VI 1900 r. – urodził się w Szczyrzycu koło Limanowej na Podhalu,
1919 r. – ukończył gimnazjum,
1920 r. – brał udział w wojnie polsko-bolszewickiej,
1923 r. – nauczyciel matematyki i przyrody w Miejskim Gimnazjum w Katowicach,
1924 r. – uzyskał dyplom inżyniera rolnika na Uniwersytecie Jagiellońskim,
1928 r. – uzyskał dyplom nauczyciela biologii i chemii na Uniwersytecie w Poznaniu,
1932 r. – uzyskał doktorat,
1925-1932 – prezes Śląskiego Towarzystwa Przyrodniczego,
1928-1930 – założył i redagował „Śląski Rocznik”,
1933-1937 – nauczyciel w Gimnazjum Polskim w Bytomiu,
1934-1935 – Związek Polaków w Niemczech wydał jego książkę „Wiara Ojców”,
1937 r. – uzyskuje stanowisko koncesjonariusza i dyrektora Polskiego Gimnazjum w Kwidzynie,
1938 r. – Związek Polskich Towarzystw Szkolnych w Niemczech wydał książkę Wł. Gębika pt. „Polskie Gimnazjum w Kwidzynie”,
1939 r. – aresztowany przez Niemców wraz z 2 uczniami,
1939-1945 r. – więzień obozów koncentracyjnych w Tapiau, Hohenbruch, Stutthof, Grunhof, Sachsenhausen, Mathausen, Gusen,
1945 r. – naczelnik Kuratorium Okręgu Szkolnego w Olsztynie, oraz członek Rady Naczelnej i Rady Naukowej Towarzystwa Rozwoju Ziem Zachodnich,
1946 r. – powołał do życia Olsztyński Oddział Towarzystwa Teatru,
1949-1950 – Kierował Inspektoratem Kulturalno-Oświatowym „Czytelnik”, Olsztyński Oddział Państwowego Instytutu Sztuki,
1953 r. – opracował i wydał wiersze Warmii i Mazur oraz pieśni ludowe,
1954 r. – odznaczony Złotym Krzyżem Zasługi,
1954 r. – wydał poezję Michała Kajki,
1955 r. – otrzymał złotą odznakę Związku Nauczycielskiego Polskiego,
1957 r. – wydał książkę „XX lat Gimnazjum w Kwidzynie”,
1958 r. – opracował i wydał wiersze Michała Lengowskiego,
1958 r. – wydał książkę „O cieśli – co na deskach wiersze pisywał”,
1959 r. – wydał „Sprawy i ludzie spod znaku Rodła”,
1961 r. – otrzymał Złotą Odznakę Honorową „Zasłużonym dla Warmii i Mazur”,
1962 r. – odznaczony Orderem Odrodzenia Polski – Krzyż Oficerski,
1965 r. – ukazała się książka „Kwidzyniacy – opowieść o młodzieży walczącej”,
1966 r. – uhonorowany Medalem Tysiąclecia,
1967 r. – wydaje książkę „Burzom dziejów nie dali się zwieść”,
1967 r. – otrzymał Medal Zwycięstwa i Wolności,
1968 r. – ukazała się książka „Chłopcy z Rzeczpospolitej Kwidzyńskiej”,
1970 r. – Order Odrodzenia Polski – Krzyż Komandorski z Gwiazdą,
1971 r. – ukazała się książka „Prawo i Pięść”,
1972 r. – ukazała się książka „Z diabłami na ty”,
1978 r. – otrzymał Medal Komisji Edukacji Narodowej,
1986 r. – zmarł 23.03. w Krakowie, pochowany w Szczyrzycu.